KNVB-cijfers schetsen te optimistisch beeld
24 maart 2016
Door Mark Vallinga & Suus Boschloo
“Toen het doelpunt twintig seconden voor het einde van de blessuretijd viel, wist ik dat er iets ging gebeuren. Ik voelde gewoon de spanning op en rond het veld”. Het was mei 2015 toen Martin Koning scheidsrechter was bij een wedstrijd tussen SC Franeker en Black Boys.
De uitclub was slechts twintig seconden verwijderd van promotie, maar zag die droom ineens uiteenspatten. “Dan weet je als scheidsrechter wel dat er een reactie op volgt en die kwam er dan ook. De spelers waren boos dat ik zo lang liet doorspelen en er kwamen twee supporters het veld in gerend. Ik ging onder begeleiding naar de kleedkamers. Het zijn situaties die je liever niet meemaakt als scheidsrechter.”
Scheidsrechters worden in het amateurvoetbal nog regelmatig geconfronteerd met dit soort incidenten en in sommige gevallen heeft dat zelfs fatale gevolgen. Zo werd grensrechter Richard Nieuwenhuizen in december 2012 zwaar mishandeld door drie jeugdspelers van de Amsterdamse club Nieuw Sloten. Nieuwenhuizen werd tegen zijn hoofd geschopt en overleed enkele uren later aan zijn verwondingen.
De schok was groot en alle amateurwedstrijden voor het volgende weekend werden afgelast. De KNVB lanceerde vlak daarna de actie ‘Zonder respect, geen voetbal’. Deze campagne moest leiden tot meer bewustwording en het bespreekbaar maken van sportiviteit en respect op de voetbalvelden. Ruim drie jaar later is het de vraag wat het allemaal heeft opgeleverd. Is er daadwerkelijk sprake van een verbeterde situatie op de amateurvoetbalvelden? De afgelopen maanden vond er namelijk een aantal ernstige incidenten plaats. Zo kreeg in Harkema een speler van VVOG oerwoudgeluiden naar zijn hoofd geslingerd, werden twee spelers van OSV uit Oud-Beijerland tegen hun hoofd geschopt en brak er in Montfoort een massale vechtpartij uit tussen spelers en publiek.
Toch is er volgens de KNVB sprake van een afname van het aantal incidenten op de amateurvelden. Het aantal incidenten met buitensporig fysiek geweld en ernstige bedreigingen daalde van 485 in het seizoen 2011/2012 naar 319 tijdens het vorige voetbalseizoen. Ook het aantal door wanordelijkheden gestaakte wedstrijden is de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald. Van 2.719 tijdens het seizoen 2009/2010 naar 1.304 in de afgelopen jaargang.
//datawrapper.dwcdn.net/6r1Qg/2/
//datawrapper.dwcdn.net/uiNsB/3/
Tot grote vreugde van de Nederlandse voetbalbond: “We zien dat het aantal excessen de afgelopen jaren is gedaald. Dit is uiteraard een ontwikkeling waar de KNVB heel tevreden mee is. Wij hechten veel waarde aan sportiviteit en respect op en rond het voetbalveld”, stelt een woordvoerder van de voetbalbond.
Waar de KNVB uitgesproken optimistisch reageert op de daling van het aantal incidenten, plaatsen onderzoekers van de DSP-groep hun twijfels bij de cijfers van de voetbalbond. Volgens Paul Duijvestijn ligt het aantal excessen waarschijnlijk veel hoger dan de KNVB doet vermoeden.
Volgens de DSP-groep ligt het aantal vermoedelijke excessen twee keer zo hoog. Duijvestijn: “Clubs melden lang niet alle excessen bij de KNVB, om administratieve rompslomp en boetes te voorkomen. Dat geldt voor ongeveer een derde van de excessen uit ons praktijkonderzoek. Op basis daarvan zou het werkelijke aantal gevallen van extreem geweld rond de duizend op jaarbasis liggen.”
Twijfels bij cijfers
Ook Pol Hinke, voorzitter van de Centrale Organisatie van Voetbal Scheidsrechters (COVS), heeft zijn twijfels: “Ik vraag me af in hoeverre de cijfers van de KNVB de werkelijkheid representeren. Ik herken het beeld wel dat het aantal incidenten afgenomen is, maar die daling lijkt me inmiddels wel gestopt. Het zou me meevallen als het dit jaar gelijk blijft. De KNVB zegt dat de media het allemaal opkloppen, maar daar geloof ik niet in.”
Volgens Hinke zijn er aanmerkelijk meer incidenten dan dat er gemeld worden bij de KNVB: “Officiële KNVB-scheidsrechters zullen in 99 van de honderd gevallen een incident wel melden, maar bij clubscheidsrechters ligt dat toch anders. Ik denk dat zij minder dan de helft van de incidenten melden bij de KNVB.”
Tot die conclusie komt ook Duijvestijn van de DSP-groep: “Lichter fysiek geweld en ook het meeste verbale geweld wordt in het geheel niet gemeld bij de KNVB. Veel clubs geven aan dat dit er tot op zekere hoogte een beetje bij hoort vanwege de emotie van de sport. Clubs zien dergelijke lichte incidenten als hun eigen verantwoordelijkheid en lossen het zo nodig zelf wel op.”
Hetzelfde beeld komt naar voren uit een rondvraag langs verschillende amateurvoetbalclubs. “Ik realiseer me hoe subjectief het is, maar het ligt er toch wel aan wat voor vereniging de tegenstander is. Als het een nette club is, lossen we het onderling op,” vertelt Henk Menekamp, voorzitter van voetbalclub GRC uit Groningen.
“Het afgelopen seizoen hebben we twee keer een incident gehad. Een ouder die tekeer ging, heeft tijdens een gesprek een waarschuwing gehad. Daarnaast hadden we te maken met een grensrechter die zich schuldig maakte aan verbaal geweld. De scheidsrechter stuurde hem daarom van het veld, maar hij bleef zelfs achter de omheining doorgaan.” Het bestuur van de tegenstander heeft later actie ondernomen en de grensrechter geroyeerd.
Ook bij v.v. Hardegarijp komen incidenten wel eens voor. Bestuurslid Bas de Jong stelt dat er in 99 procent van de gevallen geprobeerd wordt dit onderling op te lossen. “We nemen bijvoorbeeld eerst contact op met het bestuur van de tegenstander. Wanneer het een eigen lid betreft, nemen we intern maatregelen en leggen we bijvoorbeeld een schorsing op.” Zijn club maakt alleen van ernstige incidenten melding bij de KNVB. “Maar dat komt echt zelden voor, zeker fysiek.”
COVS-voorzitter Hinke is niet blij met de lage meldingsbereidheid in het amateurvoetbal: “Waardeloos. Dan wordt het toch nooit opgelost? Het gaat ook om de relatie tussen de verenigingen en de KNVB. De KNVB wordt vaak neergezet als de grote boeman. Als clubs er onderling uitkomen, meldt dát dan. Zeg dan, er is dit gebeurd en dit gaan we er met z’n allen aan doen. Dan is het in ieder geval gemeld. En ja, dan kan het dat de KNVB het misschien meer straf waard vindt, maar goed, als je door rood rijdt, hoor je ook gewoon een boete te krijgen.”
Angst voor boetes en andere sancties blijkt inderdaad een belangrijke reden voor clubs om incidenten zelf op te lossen en niet bij de KNVB te melden. GRC Groningen loste een incident samen met het bestuur van de tegenstander op. Maar als de andere vereniging geen actie had ondernomen, had voorzitter Menekamp alsnog melding gedaan bij de KNVB: “Maar daar zit niemand op te wachten. Dat kost meestal een hoop geld.”
De KNVB hoopte door zwaardere boetes en straffen geweld op de voetbalvelden te ontmoedigen, maar volgens scheidsrechter Koning maakt dat clubs angstig om incidenten door te geven: “De KNVB heeft een aantal jaar geleden gekozen voor hardere sancties, maar je ziet nu welke gevolgen dat heeft. Incidenten worden nu nauwelijks gemeld. Als scheidsrechter van de KNVB moet ik altijd melding maken van incidenten, maar voor clubscheidsrechters is dat duidelijk anders. Zij zijn aangesteld door de club en willen hun eigen vereniging niet benadelen.”
Volgens Koning is het niet per se slecht dat clubs ervoor kiezen om het onderling op te lossen: “Ik vind het te prijzen als clubs ervoor kiezen om in overleg tot een oplossing te komen. Dat is gewoon een goede zaak. De oplossing is in dit geval belangrijker dan dat de KNVB er weet van krijgt.”
Papierwerk
Het is voor scheidsrechters een hoop gedoe om een melding te doen bij de KNVB, zo stelt Koning. “Het levert behoorlijk wat invulwerk op en ik snap heel goed dat sommige collega’s de afweging maken om dat niet te doen.” De KNVB wil dat scheidsrechters zoveel mogelijk informatie aanleveren, want op basis van die gegevens baseert de tuchtcommissie de uiteindelijke strafmaat. Het is dus belangrijk dat de rapportage compleet is en daar kan volgens Koning veel werk in zitten. “Het is vervolgens ook best demotiverend dat de KNVB de scheidsrechters niet laat weten wat er met de melding is gebeurd.”
Dat heeft ook Paul Merkes meegemaakt. Toen de scheidsrechter van een wedstrijd tussen de E-jeugd van BVC’12 uit Beek-Ubbergen en SJN uit Nijmegen niet op kwam dagen, besloot Merkes, trainer van de thuisclub, dan zelf voor de gelegenheid de scheidsrechter te zijn.
“Eigenlijk verliep de wedstrijd zonder gedoe. Het was ook wel duidelijk; SJN stond net voor het einde al 5-0 voor.” Toch liep de frustratie bij een van de spelertjes van SJN hoog op. Zo ver, dat hij een klap uitdeelde aan een van de jongetjes van BVC’12. De vader van het slachtoffertje kwam het veld op en rende achter de speler met de losse handjes aan. Tot woede van de leiders van SJN. Merkes: “Ik staakte de wedstrijd en in het clubhuis gingen we met iedereen om tafel: de leiders van beide teams, de jongetjes en de vader die het veld opgegaan was. Ik heb op het wedstrijdformulier aangegeven dat de wedstrijd gestaakt was, maar ik heb er nooit meer wat van gehoord.”
De KNVB herkent zich niet in bovenstaande opmerkingen: “Wij kunnen als voetbalbond niets doen als incidenten niet gemeld worden. Als er tijdens de wedstrijd iets gebeurt op het voetbalveld, is het de verantwoordelijkheid van de clubs en scheidsrechter om hier melding van te maken”, stelt de woordvoerder van de voetbalbond. “Het is in ieders belang dat het voetbal veilig en en sportief is. Juist daarom hebben clubs de verplichting om melding te maken van incidenten. Als ze dat niet doen, riskeren ze een straf. Wij hebben overigens niet idee dat dit erg veel gebeurt.”
Volgens Cor Nagtzaam, voorzitter van de scheidsrechtersvereniging Breda, is de KNVB zelf onderdeel van het probleem. De voetbalbond demotiveert scheidsrechters om meldingen door te geven. Niet alleen door het vele papierwerk, de geringe informatie achteraf, maar ook doordat de straffen van de tuchtcommissie vaak te laag zijn. “Langere uitsluitingen zouden standaard moeten zijn. Op dit moment zijn er wel richtlijnen voor het bestraffen van kleinere incidenten, maar bij grote incidenten wordt per keer een afweging gemaakt. Dat werkt onduidelijkheid in de hand. ”
Betere rapportages door scheidsrechters zouden kunnen helpen, zo stelt Nagtzaam. “Door zwakke rapportages van scheidsrechters kan de KNVB de juiste straffen niet opleggen.” Nagtzaam hoopt op hardere standaardsancties voor misdragingen: “Als de KNVB uitvaardigt veel harder te gaan straffen en dat ook werkelijk uitvoert, zoals complete elftallen voor langere tijd uit de competitie nemen en levenslange schorsingen opleggen, zal de schrik er wat eerder inkomen. Het protocol van de KNVB is vrij duidelijk, maar scheidsrechters moeten het wel goed uitvoeren.”
Wanneer de scheidsrechter melding maakt van een incident, komt de rapportage terecht bij de tuchtcommissie. Aan hen de taak om te bepalen welke straf er uiteindelijk opgelegd wordt. Doorslaggevend hierin is de ernst van het incident, maar dat zou volgens Pol Hinke wel eens het probleem kunnen zijn. Hij is van mening dat de grenzen van wat normaal wordt gevonden op de voetbalvelden steeds verder zijn opgeschoven: “Kopstoten bijvoorbeeld. Aan de andere kant, misschien zit ik wel al te lang in de voetbalwereld. Dan kijk je van bepaalde dingen al bijna niet meer op. Als je eens in de vier wedstrijden een doodschop voorbij ziet komen, wordt het bijna normaal. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.”
journalist.io 