Door Remco Roffel en Roos Wiegerinck
Het aantal Airbnb-woningen groeit hard in Groningen. Veel mensen zijn zich niet bewust van de gevolgen van het illegaal onderverhuren. Uit eigen onderzoek blijkt dat er tientallen aanbieders in overtreding zijn bij hun woningcorporatie. In Amsterdam gelden regels voor het verhuur, maar in Groningen nog niet.
“Het leek mij zo onschuldig, ik had nooit verwacht dat ik bijna zo diep in de problemen zou kunnen raken,’’ vertelt Lisa (niet haar echte naam) terwijl ze de bedden voor haar volgende gasten opmaakt. Vanavond komen er twee vriendinnen die elk jaar naar een andere stad gaan, dit jaar is het Groningen geworden. Ze hebben Lisa’s appartement via Airbnb gevonden.
Airbnb is een website waar mensen een kamer of huis te huur kunnen aanbieden. Via de site worden inmiddels wereldwijd woningen verhuurd. De aanbieders kunnen hier soms wel honderden euro’s mee verdienen. “Dat leek mij wel wat,” zegt Lisa. Totdat ze hoort dat er hoge boetes op staan.
In een jaar tijd is het aantal Airbnb’s gegroeid met 63 procent van 515 naar 840 woningen. Dit maakt Groningen de vijfde stad in Nederland qua Airbnb-verhuur. Deze stijging is het hoogste van alle Nederlandse steden.
Steeds meer mensen die hun appartement onderverhuren, kunnen in grote problemen komen als hun makelaar of de woningcorporatie erachter komt. Uit een onderzoek door de Masteropleiding Journalistiek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) blijkt dat tenminste achtentwintig Groningse huurders hun woning verhuren, terwijl zij zelf huren bij een woningcorporatie. Bij alle woningcorporaties in de stad is het verboden om te onderverhuren.
“Airbnb laat het zo leuk lijken, maar dat is dus maar het halve verhaal.” – huurder Lisa
Huurders weten vaak niet wat de gevolgen zijn als ze worden gepakt, omdat de regels van zowel hun verhuurder als de gemeente erg onduidelijk zijn. Bovendien investeren ze soms grote bedragen omdat ze denken met Airbnb veel winst te kunnen maken. “Ik heb allerlei spullen gekocht: een plastic hoes voor om het matras, voor kussens, een extra dekbedhoes, handdoeken shampoo en extra sleutels. Ik dacht dat het mocht, maar toen ik nog eens in mijn contract keek, zag ik dat het absoluut niet mocht. Airbnb laat het zo leuk lijken, maar dat is dus maar het halve verhaal.’’
“Iedereen doet het, dus waarom zou ik het niet doen?’’ zegt Lisa. Het idee om haar appartement als Airbnb woning te verhuren begint als ze graag met haar vriend op reis wil, en hier graag geld voor wilt sparen. Ze begon met een prijs van zestig euro per nacht. “Na vier dagen was heel maart al vol!”
Advocaat Floris Havelaar, gespecialiseerd in woonrecht, zag in Amsterdam wat er kan gebeuren als de toename van Airbnb’s doorzet. “In Amsterdam hebben we bijna 14.000 Airbnbs, er waren steeds meer woningen die in feite verkapte hotels waren. Ook was er steeds meer overlast van luidruchtige toeristen die diep in de nacht thuiskwamen. Omdat er in Amsterdam zoveel Airbnb-adressen zijn, moest er volgens de gemeente wel wat gebeuren.”
De gemeente Amsterdam heeft als reactie op de sterke groei afspraken gemaakt met Airbnb, maar hier ook buitengewoon strenge regels voor illegale verhuur aan verbonden. Er mag alleen met toestemming van een huurbaas worden onderverhuurd, en dit mag niet vaker dan zestig dagen per jaar. Sociale huurwoningen zijn uitgesloten, de verhuurder van de Airbnb betaalt belasting over de opbrengst, en de woning moet aan strenge brandveiligheidseisen voldoen.
“Wanneer ze je pakken, en ze zullen je pakken, zit je in grote problemen” – Advocaat Floris Havelaar
“Maar ook de verhuurders in Amsterdam zitten er bovenop,” vertelt Havelaar. Sommigen zetten zelfs detectives in om illegale verhuurders op te sporen. ”Wanneer ze je pakken, en ze zullen je pakken, zit je in grote problemen: je krijgt een hoge boete van je verhuurder en omdat je wordt gemeld bij de gemeente moet je daar ook betalen. De risico’s van het illegaal verhuren zijn het simpelweg niet waard.”
Meer dan de helft van de Airbnb’s in Amsterdam is illegaal, denkt Havelaar, maar de meesten zullen volgens hem niet eens weten dat ze in overtreding zijn. “Voor velen zijn de regels simpelweg te onduidelijk. Huurcontracten zijn vaak erg omslachtig als het om het verwoorden van de regels gaat. Bovendien weten veel mensen niet dat ook de gemeente zeer strenge regels heeft, en dat ze zeer waarschijnlijk failliet gaan als ze deze regels overtreden.”
Volgens Havelaar zijn er al honderden verhuurders in de problemen gekomen. De regels van de gemeente en die van de verhuurders zijn bijzonder streng. “Boetes van de gemeente beginnen vaak bij twaalfduizend euro. De woningcorporaties hanteren 2500 euro plus 50 euro per elke dag dat er illegaal wordt verhuurd. Overtreders zitten vaak in sociale huurwoningen en hebben dus nooit zoveel geld. Van een kale kip kun je niet plukken, dus die mensen belanden in de schuldsanering.”
Lisa is zich inmiddels ook bewust van de hoogte van de boete, toen zij deze voor de zekerheid nog een keer doornam. Na drie keer doorlezen kwam ze er achter dat ze haar huis toch niet als Airbnb mocht verhuren: als ze betrapt wordt, moet ze een hoge boete betalen voor elke dag dat ze illegaal verhuurt en kan ze uit huis gezet worden. “Ik had wel van tevoren globaal door het contract gekeken, maar het waren zo’n 10 pagina’s met kleine letters.”
Anders dan Amsterdam heeft Groningen nog geen duidelijk beleid, hoewel ook de gemeente de groei opmerkt. “In tegenstelling tot Amsterdam hebben wij geen afspraken gemaakt met Airbnb,” aldus een woordvoerder van de gemeente. “Daarom is het in principe verboden: op papier zijn het gewoon huizen, en geen horecapanden. We doen er nu nog niets mee. We hebben ook nog niet zoveel van overlast gemerkt, maar als deze groei doorzet zal dat ongetwijfeld veranderen. Op termijn zal Groningen waarschijnlijk ook duidelijke regelgeving moeten hebben.”
Inmiddels onderhandelt Den Haag, ook namens Utrecht en Rotterdam, met Airbnb over ongeveer dezelfde voorwaarden en regels als nu in Amsterdam gelden. Deze steden blijven qua groei ver achter Groningen.
De woningcorporaties in Groningen hanteren al wel strenge regels en voeren ze ook uit. Patrimonium noemt de hoogte van boetes in de huurcontracten. “Het gaat dan om 2500 euro, en 50 euro per dag dat de huurder in overtreding is.” Ook corporatie Lefier staat het niet toe. “Wij verhuren sociale huurwoningen, en dan is het niet de bedoeling dat mensen daar geld mee gaan verdienen,” zegt een woordvoerder.
Lisa was zo bang om gepakt te worden dat ze direct haar agenda blokkeerde op de website zodat niemand het meer kan huren. “Ze kunnen me makkelijk vinden via Airbnb. Ook al kan je niet precies de locatie zien waar ik woon, ze zien wel m’n voornaam. En dan weet mijn makelaar al genoeg.”
“We houden de websites waar mensen hun kamer kunnen verhuren goed in de gaten” – Nijestee
Ze huurt bij een particuliere verhuurder. Makelaar Kappenburg & van Prooijen heeft nog niet opgemerkt dat huurders illegaal onderverhuren, maar zoekt wel gericht naar illegale verhuurders op internet. “Het is zeker niet de bedoeling en als we ze pakken dan zullen we hard optreden.”
Ook woningcorporatie Nijestee spoort actief op internet naar illegale Airbnb-verhuurders. “We houden de websites waar mensen hun kamer kunnen onderverhuren goed in de gaten.” Inmiddels heeft Nijestee vijf mensen betrapt. “Als wij iemand vinden, sturen we eerst een brief om ze op de hoogte te stellen dat niet mag wat ze doen. Als ze hierna doorgaan, stappen we naar de rechter.” Naast een boete kunnen illegale verhuurders ook uit huis gezet worden.
Volgens advocaat Havelaar kunnen illegale huurders weinig doen wanneer ze betrapt worden. “De verhuurders staan vaak in hun recht, en daarom kunnen huurders bijna nooit bezwaar maken tegen de hoogte van de boetes of het uitzetten uit huis.” Bovendien hoeft een huurder niet op heterdaad betrapt te worden: zelfs een online advertentie is al voldoende om in de problemen te komen. “Ik vind inderdaad dat dit niet zou mogen, want iemand probeert iets illegaals te doen. Dit vinden veel verhuurders al voldoende aanleiding om boetes uit te delen, en ik vind dat ze gelijk hebben.”
Toch noemt de gemeente Groningen er geen baat bij te hebben om Airbnb volledige af te schrikken: er komen steeds meer toeristen naar Groningen, en Airbnbs maken de stad voor hen een stuk aantrekkelijker. “De groei van Airbnb’s is op zich wenselijk. Het trekt extra mensen naar de stad, en de gemeente profileert zich graag als een goede plek voor toeristen.”
Wouter Steenhuisen van VVV Groningen ziet het toerisme in de stad elk jaar toenemen. Afgelopen jaar steeg het toerisme met zo’n 20 procent naar 296 duizend mensen per jaar. De groei van het aantal Airbnbs speelt hierbij een rol. Maar, voegt hij toe: “Er is er absoluut niet minder vraag naar hotelkamers.’’
Annelies van der Heide verhuurt twee kamers in haar koopwoning sinds november 2014. Een hemelbed voor drie personen, een traditionele houten kast en donkergroene muren: deze kamer heet ‘The Bali Experience’. Van der Heide is erg enthousiast over Airbnb. “Ik zocht een manier hoe dit grote huis voor mij zorgt in plaats van andersom en dat is gelukt,’’ vertelt ze.
“Soms heb ik wel zes mensen tegelijk, hartstikke gezellig” – Airbnb-verhuurder Annelies
Haar huurders komen overal vandaan: Engeland, Italië, China, maar ook uit Rotterdam. Veel mensen komen voor de David Bowie expositie in het Groninger museum merkt van der Heide op. Nu loopt er een aanvraag met een studente uit Zwitserland die graag drie maanden wil blijven. Het loopt nog veel beter dan van der Heide had durven hopen: “Soms heb ik wel zes mensen tegelijk, hartstikke gezellig.’’ Ze verdient gemiddeld duizend euro per maand extra. “Ik zie het als een kleine business.’’
Van der Heide heeft een koopwoning, maar dat betekent niet dat ze mag doen en laten wat ze wil: ze heeft nog steeds te maken met de regels van de gemeente. “Ik mag niet adverteren dat ik voor de gasten kook, dan hoor je een horecavergunning te hebben.’’ Meestal spreekt ze onderling met ze af of ze mee eten.
Advocaat Havelaar vindt het vooral de verantwoordelijkheid van de gemeente en de verhuurders om duidelijk te vermelden wat de regels zijn. “Er mag best wat meer openheid zijn aan de kant van de gemeentes en verhuurders. Zo zal bijna niemand weten dat elke Airbnb technisch illegaal is, tenzij de stad afspraken heeft gemaakt met Airbnb zoals Amsterdam heeft gedaan. Verhuurders en gemeentes weten best dat Airbnb zo hard groeit, en het zou erg jammer zijn als ze direct straffen in plaats van te waarschuwen. Het kan natuurlijk niet dat er zoveel mensen de dupe van worden.”
Verhuurder Lisa vindt bovendien dat Airbnb zelf duidelijker kan zijn: ze is er vooraf alleen op gewezen dat er verschillende regels per gemeente gelden. “Ik wist vooraf niet dat de gevolgen zou groot kunnen zijn, van hoge boetes tot uitzetting. Daar schrok ik wel van.”
Eind maart is de laatste keer dat Lisa haar woning gaat verhuren. “Daarna ga ik toestemming vragen aan mijn makelaar, maar ik weet het antwoord eigenlijk al. Ik vind het echt heel jammer: afgezien dat het geld oplevert, is het ook heel gezellig en leuk om te doen. Ik stoor er toch niemand mee?’’
journalist.io 